top of page
  • an indie collab

Uexic quycaua / Te kōrero a te Koroheke


Written by Heidy Herrera. Muysc cubun translations & narration by Brenn Romero. Māori translations and narration by Hēmi Kelly. Illustrations by Camilo Conde.


This story was brought to you by our amazing partners at Education New Zealand. Find the full project 'Legendary Links' project and other language combos for this story here.

 

Muysc cubun

Māori

Sua atan, guasgua fuhucha ahyca Faua, auexica bohoza aquyc quyes emzac asyns gua achiegue cuhumaca ananan, quye aquyhytuca mabie, gua abiquez ys muynec gaia, ta achihizaz aguezac aga abchiby.

Ka taka i tētahi rā, e hīkoi ana tētahi kōtiro, ko Faua tōna ingoa, rāua ko tōna koroheke i ō rāua whenua ngahere e ahu atu ana ki ngā maunga tapu. ​I a ia e haere ana, ka kite ia i ngā rākau maha kua tuaina, e hātea haere ana ngā maunga, e ngoikore haere ana hoki ngā mahinga kai.

Sas quyhyn Faua ipquabe apquyn abgan xie, auexica hatac ubuc quyca achiegue yc agusqua npquaca, ys abchibyn bohoza Faua pquyquyz atyquyne, apquas xis quycaz muyquy apquanuca aquye ata mabiez amnyquysuca ocasac aguquy npquaca.

Ka pōuri te ngākau o te kōtiro i tana kitenga atu. Mai anō i tōna itinga, kua kī mai tōna koroheke he tapu te whenua, ā, me kaha tātou ki te tiaki i te ngahere, i te mea mā te ngahere anō tātou e tiaki, e whakamarumaru.

​Uexicaz achune pquyquy asucan mague abchibynan, 'ipquo mahas aquynsucabe,' yc abzi.

​Ka kite te koroheke i te pōuri o te ngākau o te kōtiro, ka ui atu, 'He aha nā?'


Ynacan guasguaz 'zyquycaz ys cuhuc aga bchiby nzona zypquyquyz asucane, aiusuca.'


Ko tana whakahoki, 'E pōuri ana au i taku kitenga i ō tātou whenua e pēnei ana.'


​Obac aguquy ynacan auexicaca 'ipquo chibgas chiquinga, chiquyca achihicha choc chibchuenioa uacaco be,' abzi.

Ka ui te kōtiro, 'Me pēhea rā e pai ake ai?'

​Faua uexica apquyquychieguez achune quycaua yc agungaz abga. ​Uexica yn guasgua chac aguequan, zinac chunsua tyna, gat chiec asucuns, xis Sie aquycaua amnypqua.

Ka mahara te koroheke ki te kōrero i tētahi pakiwaitara ki tana mokopuna. He pakiwaitara nō tōna itinga i kōrerotia ai i te takuahi e inu chicha ana (he inu nā ngā tūpuna) i ngā tūāhu.

​Siez fuhucha mecpquaoinc aguen npquaca, nga as fuhuchan muysquyn azonuca quycan suzaz amuysquynynga uaca pquyquychiez aguen npquaca, zaita muysca mabie Sie chunsuaguia oasac aguquy.

Ko te kōrero tēnei mō Sie, he atua wahine ātaahua rirerire i mōhio ki te tūmatarau mō te ora me te matahua, ā, nāna ērā i tuku ki te whenua i te pūaotanga o te ao mārama.



Sua pquynuca suas aganan, xis apquyquychie nxiez aga. Sie apquyquychie bohoza quycana quychyquyz aguene nzone auaque azonucac atyzyn sucac aga.

I arohaina a Sie e tana iwi mō ana pūkenga, nā ōna pūkenga i ora ai te whenua, i riro mai ai hoki he kai.

Ys nohocan, hycatan suzansuca muysca fuhucha amuyiague, ahyca Zinac guiscaz abosuago. Siez muyscac atyzy guy npquaca, Zinac auahaicansucac aga.

Engari, i tētahi o ngā ana o rohe o te iwi, tērā tētahi wahine whakaaro kino, ko Zina tōna ingoa, i tarahae i te aroha nui o te iwi ki a Sie.

Sua atan, Sie uta auaquez achoquyioa hatan aquyns, Sie choc guec abquys abohoza atamsagosquanan, ipqua atabe Zina huc amnyza npquaca, Zina agec agaz yn apquyquyne, fuhuza abchu ie yc absun ypquana apquyquyz uahaicac ami.

Ka taka i tētahi rā, ka pukuriri a Zina. I te wā o te minga (he hui ā-iwi) ka atawhai, ka whakanui te iwi i a Sie, ā, ka hoatu ki a ia he koha, engari kāore kau he aha e hoatu ana ki a Zina. Ka roa e huritao ana, kātahi ka toko ake he whakaaro i a Zina.

​'Suaz agazacuca, Siez me abgazanynga npquaca hycata yn chasuzan zanynga Sie auec inanga,' abga.

​I mua i te whitinga o te rā, ka wehe ia i tōna ana ki te haukoti i a Sie me tana whakamahi i ōna pūkenga.


​Zina apquyquychie bohoza umza apquasqua npquaca, Sie bosan suza azonuca umzac abga nga Siez me abgaza.

Ka oti tēnei i a ia mā tana whakamahi i ōna anō pūkenga kino kia tau ai te pōuriuri ki runga i te whenua, mā konei e kore ai a Sie e oho mai.




Suaz agazanan Sie nxiez aquypquan fac azazan, auaque apquyquyz aians achahane. Siez aguezac apquas apquyquychiez aguezac, quyca, muyquy, muysc ta, muysca nxiez ys abcanga nzona, uaque apquanucaz hatan aquyns, Siez quypquan fac abtaioa nga Zina eban abtaioa, han ubin quyi acubune.

I te wehi te iwi i runga i te whakaaro e kore te rā e ara, ā, e kore hoki a Sie e puta mai i tōna tuohunga. I pā te māharahara ka mate pea a Sie, ā rātou mahinga kai, te taiao, te whenua me te iwi hoki.

Ynacan, muyscaz fuechyz abquys amny, Uexica Gata ahycaz abzis achi achi abgas quycaz uexic chiec azas ysn muyian aquynga nga Siez me abganga yc abzi.

Nō reira, ka mahara rātou ki te whakakotahi me te whakatikatika i a rātou anō me kore noa e puta mai a Sie ki te patu i a Zina. I tahuna e rātou he ahi hei whakaoho i Te Pēperekou o Te Ahi, mā tana ahi e kā mai ai te whenua, me te aha, ka oho mai a Sie.

Uaquez abtynan, hymne abgaipqua sucanan, Muysc pquyquy Sie pquyquyz Uexica Gata achie cuhuminc apquyquy. Ys bohoza, Siez me abga. Nga Zinaz Gatchiez abchiby bohoza Zina apquyquyz ingue zungac aganuc quycagataz ys amuyne.

Ka haere ko ngā waiata me ngā karakia, kātahi ka ngiha te ahi o Te Pēperekou o Te Ahi, ā, mahana ana tērā te noho a te iwi, mea ake, ka oho mai a Sie.



​​Ynacan gatchiez apquyquyc azanan, Zina yn muysquyn xie sas quyhyn amon mague cuhuc aga. Ys quihichana, Zinan iahacaguen Sie auaque obaz abzisquaz amnypquao npquaca, 'achi chaquyia aapqua miguzinga' muyscac abzis Zina hycatac ana.

I te kitenga atu o Zina i te mura o te ahi, ka whakamīharo atu ia, ā, ka pā te rangirua. Ka pā hoki te mārama o te ahi ki tōna ngākau, kātahi tonu ia ka rongo i te patupatu o tana manawa. I konei, ka mārama a Zina ki te take i hiahia ai te iwi ki a Sie. Nō reira, i mua i tōna hokinga ki tōna ana, ka ui ia ki te iwi kia aroha mai rātou ki a ia me āna mahi katoa.

Uexican quycaua achune Fauaca aguquy ypquana, quyca choinc chibquyioa, muysca hatan aquynuca cuhuc chichonga chibtynga abga. Sie quycauan aquynuca.

I te koroua e whakakapi ana i te kōrero ki a Faua ka mea ia, e tiakina ai te whenua, me kaha te iwi, me kotahi hoki mā te minga, ā, me whakaaro nui hoki ki te tukutuku i ngā mātauranga, pēnei i a ia e tuku iho ana i te kōrero nei ki a Sie.

Apquas 'zaitania cacas uexicas ahyca cuhuminc aguene npquaca ahycaz chibzinganan, aty chipquen chibganganan, zaitan muysca acaque chipquyquy fihistac chipquynganan, chichihichaz choc aganga ocasac zygusqua,' abga. Ys cuhuc, zaitan chiuaque chihuc gaia bohoza, quyca, utaz chimnyquysuca.

I kōrero ia mō te hiranga o te whakaoho i ngā pēperekou, o te maumahara ki ā rātou waiata, o te whakaū i ō rātou hīkoitanga ki roto i te ngākau, kia mau ai ngā mātauranga tuku iho, kia ora ai te whenua, kia haumaru ai hoki te iwi.

Keen to support us to create more Indigenous stories like this? Please give us your feedback through this short survey. We've ensured it literally only takes one minute and we appreciate it so much!


 

Legendary, right? Find the other stories in this project, as well as this story in other language combos, here.



Huge thanks to Education New Zealand for making this story possible.



0 comments
bottom of page