top of page
  • an indie collab

Tequendama quycaua / He kōrero mō Tequendama


Written by Brenn Romero. Muysc cubun translation & narration by Brenn Romero. Illustrations by Camilo Conde. Māori translation & narration by Hana Mereraiha.


This story was brought to you by our amazing partners at Latin America CAPE. Find the full 'Legendary Links' project and other language combos for this story here.


 


Muysc cubun

Māori

Sas quyhyn, quycaua azonuca zac hatac ubuc aguequa xie fuyzegue, iotu fuyzygue, umza fuyzygue.

I tīmata mai te ao i te pō roa—katoa he wai, he mātaotao, he pōuriuri—me he roto nui rawa atu, kāore ōna paretai.

Xiua hatacuhumin guehespqua yn aquyhycaz aguezac aguene. Ie ficaz aquyne xin chimucanzanan nohocan, xis xiena chunsuaguiaz fac abiquy nga chunsuaguia npquaca chituz aga com chitu npquaca chunsuaz aga.

Ka rere te wā, kāore e mōhiotia ana he pēwhea nei te roa, engari ka whānau mai ko ngā Chunsuaguia i te wai (he Atua), nā, e rua ngā whakatau, nā rātou ka puta ko te hahana ki te ao tūroa, ka tahi, nā te hahana kē rānei ka puta ko ngā Chunsuaguia.

Ys cuhuc quycauaz axiquys amnys hicha nxiez aga.

Nā konei, ka maroke haere te ao, ka kitea he one.

Xis xiua quyhyn zona guy uaia Bague, nohoscaz aguene. Ngaban Chunsuaguia azonuca uaia, Bague, achuta muyhyca hatacuhumin:

Kei reira ētehi e kī ana ko te roto taketake, paretai-kore, te whāea o Bague. Ko ia hoki rā te whāea o ngā Chunsuaguia katoa, ka mutu tokowhā ngā tamariki whaimana i whakawhānautia e ia:

Chiminigagua (sas quyhyn chie gaia), Cuhuza Fiba (guatquycan zona chuquy), Bozica (psihipquas tybasa huc gaia) nga Chichybachunez (Funza bosan suza quyca ahue) abxiquy.

Ko Chiminigagua (te rama tuatahi), ko Cuhuza Fiba (te kahukura i te rangi) ko Bozica (te rangatira o ngā cacique me ngā manukura) rātou ko Chichybachune (te ariki o ngā whenua e taiāwhio ana i te awa o Funza).

Chunsuaguiaz yn apquyquyne, ficaz aguene chimucanza, xis chunsuaguia muyhyca guy hatacuhumin ocasac chigusqua.

Arā kē noa atu ngā Chunsuaguia, kāore e mōhiotia ana te katoa, heoi anō ko tēnei te tokowhā whaimana.

Quycauaz axiquynxie iez aquyne, nga quyca xies fac suzaz hich quyca buchua uaiaquyn muyhyca agyna suzac aga.

Ka aua atu te wā, kua maroke katoa te ao. Maiea ake ana te whenua i te wai ka huri hei one maroke ki runga ki ngā rākau Guayacán e whā*.

Nga zaitanie chicaca chiuexica sas quyhyn xiuan fac abiquys, Funza xie amuyquy azonucana abizinsucac agas aue abquys amny.

I nōhia te taiororua o Funza e ō mātou kuia koroua, ka hangaia mai e rātou he whare**.


* E ai ki te kōrero kei raro iho ēnei rākau i te whenua e tokotoko ana i te ao e noho nei tātou.

** He uri te iwi Muysca i te hunga i ahu mai i ngā roto, ka mutu he nui ngā pūrākau e kōrero ana mō te mākūkū o te hora o te whenua me te iwi i ahu mai rā i ōna taketakenga


​Ngaban Hue Bozica—com Chimizapquagua— aba nxiez foi achihiquy nxiez muysca huc amnys, huc abga. Ynacan, muyscaz ta abquys amny.

Ko te ariki Bozica (ko Chimizapquagua, ki ētehi) ko ia tērā i hoatu i te kānga me ngā mahi toi-toka hei whakaaweawe i ō rātou peita weruweru.

​​La gente empezó a construir labranzas.

Nāwai rā, ahua mai ana ko ngā whenua pāmu.

​Quyca cuhuma yn Funza xie cosynnuca ahue guy Chichybachune. Nga as chunsuaguia npquaca, muysca mabien anyia afoi choz aguensan nohocan, muysca mabie ahue achiez aguzas afan abquys en abgas eca aguquy.

Ko Chichybachune te ariki o ngā whenua o te awa nui. Ahakoa he nui ngā tāngata whai rawa, he koura he kākahu pai o rātou, he kaha tonu tā rātou harihari kōrero whakatakē, whakaparahako i a ia.

​Muysca quyia, uzaz Chunsuaguia Chichybachune huc achuenzac aga apquas apquys azaza nzone agec aga.

Kāore i pai ki a Chichybachune ā rātou mahi me ā rātou kōrero. He kino katoa, nā reira ia ka pukuriri.




Ynacan, Paba Chichybachune agegue, Tivitó xie nga Sopó xie aie amimy, axie fiez Funza muyquyca absoquy.


​I tana pukuriritanga, ka tīkina e te ariki e Chichybachune ngā awa o Tivitó me Sopó ka panonihia te ara o te rere o te wai, ka autakina atu ki te kōawaawa o Funza.


Ys cuhuc, Chunsuaguiaz Funza xie cuhuminc abga, nga xie ysquie muysc tac azas muysca ahichaz aguezac aga.

Ki konei ka nui kē atu te awa o Funza, inā hoki te nui o te wai, ka waipuketia atu ana ngā whenua pāmu o te iwi, ka noho whenua kore rātou.

Muysca, ahichaz aguezac, eba aiomgy abxiquyza, achahasgans, guac zos aiansucac aga.

Nā te korenga o te whenua kāore te iwi i āhei ki te whakatupu i ā rātou kānga me ā rātou rīwai. Ka pāngia rātou e te matekai, ka mate ki te haere ki ngā maunga.

Muyquyta usaque, Suba usaque, Chia usaque nga psihipqua cuhumin uchas emzac agas, acuhuba atyba bohoza aquyi abzis, quyca azonucan psihipqua apquanuca bohoza acubune.

Ka whakakotahi ngā rangatira Usaque me ētehi atu tino tāngata Usaque nō Bogota me Suba ki te tono āwhina i ō rātou kaumātua, i ngā kaihautū me ngā tāngata Usaque puta noa i te whenua.

Fusagasugá nxie anyquys Tabioca anas, Facatatyba nxie Guasuhucaca nxie psihipqua azonuca Bozica achunsuueca aians, abohoza atamsago, fie azago, Hue Bozica achiegueca,

Mai i Fusagasugá ki Tabio, atu i Facatatyba ki Guasca, ka tae atu ngā rangatira ki te whare o Bozica (te tungāne o te Ariki Chichybachune) ki te tuku i ngā oha. He roa tonu te wā e haere matekai ana rātou, ka tangi ka auē atu ki te Ariki Bozica;


'Achi pabi hata umchiegue chie mhuizynynganan agachi chibgas umchihicha hatac ubuc chibchuenynga,' abzis acone.


'E te matua nui, whakaorangia mai anō mātou i te mate, mā mātou koe e īnoi, e whakamānawa haere ake nei.'



Sua atan, sua mena, Muyquyta guan chican Guatquycaz atinans chuquyc gaia Paba Cuhuza Fibaz aga, nga as agyn Bozica nxiez ahuquy.

Ka taka i tētehi rā, i te ahiahi, ki te puhitaioreore o ngā maunga o Bogota, haruru ana te rangi, ka kitea a Cuhuza Fiba he kahukura tana āhua, ki runga ake i te kahukura ka kitea hoki a Bozica.

Etan anyiachunez aguens, Bozica chican suza psihipqua cuhumin ahycaz abzis xis yc aguquy:

Ki tana ringa he tokotoko kōura, ka karangatia ake e Bozica ngā Usaque whaimana katoa, ka kī ake rā:

'Chibusgua, xis chaguisca mimnypquanyngaco.

'Kia hiwa rā, kia hiwa rā! whakarongo ki aku kōrero.

Chichybachune ica zybohoza umsipquas agachi umga nga mie mnypquao guy nga mie btyzyne. Mie zyhuizynga bga. Zyhyca achiez umguquy npquaca, umtamsa zuhuc achuens zypquyquyz achuensuca npquaca.

I rongo au i ā koutou nawe me ā koutou īnoi e pā ana ki a Chichybachune. Nā runga i taku ngākau aroha e pīrangi ana ahau ki te whakaora anō i a koutou, inā hoki nā koutou taku ingoa i whakarangatira, ka mutu i tika tā koutou tuku oha mai ki ahau, e koa ana.

Ngaban, xietoque boza, Chichybachune mimuysa soca, aguezac bgasquazasan nohocan, mitan miuen fac bzasqua. Xiez hatac ubuc aguezacan mitaz abgys mie channyca nxie mibgynga npquaca'.

Kua kore ngā awa e rua, nā Chichybachune i hari mai, e tangohia mō āke tonu atu, engari ka autakina atu i ō koutou whare, i ō koutou pāmu—i te mea ki te kore he wai ka mate ō koutou pāmu ka mate ana hoki ko koutou.'

Ysnaia, anyiachune atan aguequa hyca cuhumaca abgyis hyca sacan abtas bozac abga.

Kātahi ia ka whiu i tana tokotoko kōura ki tētehi toka nui, ka pakaru mai ngā wāhanga e rua, ā ka taka te awa ki te takere o te whenua.

Ys cuhuc, xie guan atas, hycas hichy etac aza. Fan, xie guan tasca ahyca guy Tequendama.

Ināianei ko te ingoa o tērā takanga wai, ko Tequendama.





Ys abquy ypquana, Hue Bozica Chichybachune abtyus quycaua azonuca agahan abtaioa nzone, fan Hue Chichybachune gahan aquycaua azonucaz aguens, apquaqueba amuyiac quycaz abtanan iez amisqua.

Nā konā, tonoa atu ana a Chichybachune e te ariki Bozica, kia pīkautia e ia te ao ki tana tuarā. He rite tonu tana panoni i taua pīkautanga nui rā mai i tētehi pokowhiwhi ki tētehi, koirā te take ka rū ēnei whenua.

Fa Muyquyta yn chiabizan, xiuz atanz yn apquyquynan nohocan, sa xiez Tequendaman atansuca.

I ēnei rā, mēnā ka nui rawa te heke o te ua ki te taiororua o Bogota, ka taka tonu te wai i Tequendama.

Nga chita chiuez xie fuyzy nzinga npquaca, chicaca chiuexica sinca nxie suna nxiez abquy.

I hangā e ō mātou tīpuna ngā awakeri o Suna me Sinca hei kaupare i te waipuketanga o ō mātou whare, o ō mātou pāmu.

Apquas, Chichybachunez quycaua azonuca agahan abtaioa antyusuca npquaca, Cuhuza Fiba chuquyc agan, chihas uahaicaz agaioa, quycaz chihas amuyioa, muysca achuta maba abza.

Heoi anō, nō te tonoa o Chichybachune kia pīkautia e ia te ao ki ōna pokowhiwhi, ka kī taurangi ia ka mākutungia te iwi mēnā ka kite i a Cuhuza Fiba e āhua mai ana i te rangi hei kahukura.

Nga Chuquy chiaguahaicanzanynga npquaca, chitamsa hoc chinynga cuhuc aguene.

Nō reira, i ngā wā ka kitea te kahukura kua tuku oha mātou ki a ia hei kaupare i ngā mākutu.


Keen to support us to create more Indigenous stories like this? Please give us your feedback through this short survey. We've ensured it literally only takes one minute and we appreciate it so much!


 

Legendary, right? Find the other stories in this project, as well as this story in other language combos, here.


Huge thanks to Latin America CAPE for making this story possible.



0 comments
bottom of page